Дінде тыйым салынған нәрселер.

Аллаһу та’ала Құран кәрімде былай деген: «Біреу күнә істеп немесе өзіне зұлымдық етсе, кейін өкініп Аллаһу та’алаға истиғфар етсе, Аллаһу та’аланы мейірімді және кешірімді халде табады» (Ниса 110)

«Нәпіске тыныштық және көңілге (жүрекке) рахат беретін іс – жақсы амал. Нәпісті азғыратын, көңілге (жүрекке) қобалжу беретін іс – күнә.» (Хадис шәриф – М. Масумийә)

«Жасырын жасалған күнәның тәубесін жасырын жасаңдар! Ашық түрде жасалған күнәның тәубесін ашық жасаңдар! Күнәларыңды білетіндерге тәубелеріңді естіртіңдер.» (Хадис шәриф – Кимия-и Саадәт)

Күнә істеуден тыйылмайтын ғалым қолына шырақ ұстаған соқырға ұқсайды. Барлығына жол көрсетеді, бірақ өзі көре алмайды. (Сади Ширази)

Күнә істеуді жалғастырумен қоса “жасаған күнәмның Аллаһу та’алаға қандай зияны бар, Ол мені кешіреді” деп айту мұнафықтықтың (екіжүзділіктің) белгісі. (Абдуллаһ Дәхләуи)

Күнәлар егер зина жасау, ішімдік ішу, ән және сазды аспар тыңдау, харамдарға қарау, дәретсіз мусхафты ұстау және бидғат ақидалы болу (бұзық, адасқан сенім) секілді Аллаһу та’аламен құлдың арасындағы күнә болып, құл ақыларына қатысссыз болса, олардың тәубесі өкіну, истиғфар айту және жалбарынып Аллаһу та’аладан кешірім сұрау болып табылады. Алайда, парыздарды тәрк еткен болса, мысалыға намаздарын оқымаған, оразаларын тұтпаған болса, тәубе мен истиғфар бұлардың қазасын өтегеннен кейін болады. Құл ақысына қатысты болғандарды ақы иелеріне немесе мұрагерлеріне өтеп, кешірім сұрауы, халалдасуы (разылықтарын алуы) керек. Мұрагерлері белгісіз болса, кедейлерге садақа ретінде беріп, сауабын ақы иесіне бағыштауы керек. (Имам Ғазали, Юсуф Синануддин)

Терминге сілтеме

«Алты кітап» деген мағынаны білдіреді. Құран кәрімнен кейін, Ислам дінінің қайнар көзі болып табылатын, Хадис шәрифтерден құралған және дұрыс екендігі ислам ғалымдары тарапынан бекітілген алты хадис кітабының барлығына бірдей берілген атау.

Бұл кітаптар: Имам Бухаридің «Сахихи Бухари» кітабы, Имам Мүслимнің «Жамиус-Сахих» кітабы, Имам Маликтің «Мууатта» немесе (Ибн Мажәнің «Сүнен» кітабы) Имам Тирмизидің «Сүнен» кітабы, Әбу Дауд Сүлейманның «Сүнен» кітабы, және Имам Нәсаидің «Сүнен» кітабы.

Мүжтәhид (Құран кәрімнен және хадис шәрифтерден мағына шығара алатын терең білімді ғалым) бола алу үшін, білу қажет болған ғылымдардың бірі; Кутуби ситтәдағы және басқа да хадис кітаптарындағы жүзмыңдаған хадистерді жатқа білу, әр бір хадистің қашан және не үшін айтылғанын, мағынасының қаншалықты кеңдігін және қайсысы қайсысынан бұрын немесе кейін айтылғанын және бір-біріне байланысты болғандарын, қай хадистің қандай жағдайларға, оқиғаға байланысты айтылғанын және кімдер тарапынан нақл етілгенін, сонымен қатар нақл еткен адамдардың қандай халде, қандай ахлаққа ие екенін білуі қажет.  (Абдулхаким Аруаси)

Хазреті Әбу Бәкірдің халифалығы заманында Бәйт-ул-малдың жауапкері қызметін атқарған хазреті Омар, Ибн Абидиндегі жазылған аяти кәриманы және Күтуби Ситтәның барлығында жазылған Муаз хадисін оқып, “муәллафаи қулуб” атты сыныптағы адамдарға зекет берілуін Расулуллаһ алейһиссалам тоқтатқан деп айтты. Халифа және сахабалардың барлығы мұны қабылдап, бұларға зекет берілуінің тоқтатылғанын және бұдан кейін бұларға зекет берілмеуін иджмамен білдірді. (М. Сыддық Гүмүш)

Бұхари, Мүслим және Кутуби Ситтәдан болған қалған төрт кітапта жазылған мыңдаған хадис шәрифтердің сахих екендігі, олардан кейінгі ғалымдардың ауызбірлігімен білдірілген. (М. Сыддық бин Саид)

Кейбір ғалымдар Кутуби Ситтәны санауда Имам Маликтің «Мууатта» кітабының орнына Ибн Мажәның Сунен кітабын есептейді. (Ташкөпрузада)

Ғибадат және үкім мәселелерін хадис кітаптарынан түсіну оңай емес. Үкім – халал, харам нәрселер деген сөз. Хадис кітаптарының ішіндегі ең сенімділері «Сахихи Бухари», «Жамиус-Сахих» және Кутуби ситтәнің қалған төрт кітабы. (Хадими)

Мұхаммед алейhиссаламның пайғамбарлардың ең соңғысы екенін білдіретін жүз елу хадис шәриф бар. Бұлардың отыз шақтысы Кутуби Ситтәда жазылған. Иса алейhиссаламның көктен түсетіні де зарури білдірілген. Бұларға сенбеген адам кәпір болады. (Әнуаршах Кәшмири)

Мазhабсыздар кейбір хадис шәрифтерге қарсы шығады. “Бұларды жеткізгендердің арасында олардың қандай екендігі жақсы танылмаған адамдар да бар” - деп айтады. Біз оларға былай дейміз: «Кейін келгендердің білмеуі, алдын келген ғалымдардың кемшілігі емес». Бұл хадис шәриф Кутуби Ситтәда жоқ деп айтатын болса, хадис шәрифтердің саны тек қана Кутуби Ситтәда білдірілгендермен шектелмейді. Басқа хадис кітаптарында да сахих хадистердің бар екені бір ауыздан білдірілген. (Абдулхаким Аруаси)

Терминге сілтеме

Сый, үстемдік. Қай пайғамбардың үмметінен болмасын, әулиелерден әдеттен тыс, яғни физика, химия, физиология заңдылықтарынан тыс пайда болған нәрселер, құбылыстар, оқиғалар. Әулиелердің көрсеткен кереметі, бағынышты болған пайғамбарының мұғжизасы болып табылады. Керемет не дүниедегі материалдық нәрселермен немесе илаhи ілім және марифаттармен байланысты болады. Екінші түрдегі кереметтердің мәртебесі жоғарылау болады. (Абдулхаким Аруаси)

Керемет көрсету, әулиеліктің шарты емес. Яғни әулие болу үшін міндетті түрде керемет көрсете алуы қажет емес. Таңғаларлық жағдайлар кейде дінге сай болмаған адамдарда да көрінуі мүмкін. Бұлар истидраж немесе сиқыр жасау жолымен жүзеге асады. Бұларға керемет делінбейді. Өйткені керемет, діннің әмірлеріне мойынсұнып, тыйымдарынан сақтанған адамдарда пайда болады. Истидраж -  ниғмет сияқты көрінгенмен, негізінде бұл үлкен пәлекет. (Абдулхаким Аруаси)

Бүкіл таңғажайып халдер не өз қалауымен немесе қалауынсыз жүзеге асады. Қаламаған жағдайда керемет көрсеткен әулиелер өте ұялшаң болады және өздерін жасыруға тырысады. Әулиенің қалауы бойынша жүзеге асқан кереметтің дін үшін пайдасы болса, оны көрсетуі жаиз. Дін үшін пайдасы болмаса, әулие адам оны істеуге талпынбайды. (Мухиддин ибнул Араби)

Терминге сілтеме

«Әшһәду әнлә илаһә иллаллаһ уә әшһәду әннә Мухаммәдән абдуһу уә расулуһу» мүбәрәк сөзі. Мағынасы: «Мен Аллаһтан басқа ғибадат етуге лайықты жаратушының жоқтығына шәһадат (куәлік) етемін, мұны көргендей білемін және білдіремін. Және де Мұхаммед алейһиссалам Оның құлы, расулы және соңғы пайғамбары екендігіне шәһадат (куәлік) етемін. Оның жіберілуімен Одан бұрын келген пайғамбарлардың діндері тамамдалған, үкімдері жойылған. Мәңгілік бақытқа, тура жолға қауышу үшін тек Оған ғана мойынсұнуымыз керек. Оның әрбір сөзі Аллаһу та’ала тарапынан өзіне білдірілген. Барлығы дұрыс. Өтірік болу ықтималдығы да жоқ.»

«Рамазан айында төрт нәрсені көп жасаңдар! Оның екеуін Аллаһу та’ала өте жақсы көреді. Олар: кәлима-и шәһадат айту және истиғфар айту. Ал қалған екеуін үнемі жасауларың керек. Бұлар Аллаһу та’аладан жаннатты сұрау және тозақ азабынан Оған сыйыну.» (Хадис шәриф – Әт Тәрғиб уәт Тәрһиб)

Кәлима-и шәһадатты айтудың төрт шарты бар: тілмен айтқанда жүрекпен дайын болу. Мағынасын білу. Ықыласпен (Аллаһу та’аланың разылығын ойлап, түсініп) айту. Тағзыммен (құрметпен) айту. (Құтбуддин Изники)

Жүрекпен сеніп кәлима-и шәһадатты айтудың жүз отызға жуық пайдасы бар. Бұлардан өлгенде болатын бесеуі: 1) Әзрейіл алейһиссалам оған әдемі кейіппен келеді. 2) Майдан қыл суырғандай рухын жеңіл алады. 3) Жаннат иістері сезіледі. 4) Сүйіншілеуші періштелер келеді. 5) «Қош келдің, ей, мүмин! Сен жаннаттықсың!», дейді. (Құтбиддин Изники)

Терминге сілтеме