2 - Жамазиәл-ахир, 1446 жыл.
     3 - Желтоқсан, 2024 жыл.   


Әбу Әли Фармади

Әбу Әли Фармади хазреттері Силсилә-и алийаның жетіншісі. Өз дәуірінің теңдесі жоқ ғалымы еді. Захири (сыртқы) діни білімдерін Әбул Қасым Кушейриден және басқа да ғалымдардан үйренді. Насихаттары өте әсерлі еді. Низам әл-мүлік және сол заманның мемлекет басқарушылары оны қатты құрметтейтін еді. Тасаууф ілімінің маманы еді. Имам Ғазали және Юсуф Хамадани хазреттерінің ұстазы еді.

Өзі былай айтып берген:

Жастық шағымда Нишапурда білім алып жүрген едім. Бір күні Шәйх Әбу Саид Әбулхайр хазреттерінің Нишапурға келе жатқанынан хабар алдық. Оның кереметтері мәшһүр еді. Нишапур халқы, ғалымдар және алдыңғы қатардағылардың бәрі оның үстемдігін білетін және қатты құрметтейтін еді. Көп адам оны күтіп алуға шықты. Мен де оны көргім келетін. Оны көрген сәттен оған және тасаууфқа деген жүрегімдегі сүйіспеншілік артты. Сол күні оның сұхбатын мұқият тыңдадым. Үздіксіз сұхбаттарына қатыса бастадым. Бір күні оны көру қалауым арта түсті. Бірақ ол күн сұхбат үшін белгіленген күн емес еді. «Сабыр етейін» дедім. Шыдай алмай сыртқа шықтым. Айналама қарадым. Әбу Саид хазреттері көптеген адамдармен бірге бір жерге бара жатқан еді. Олардың артынан жүрдім. Бір жерге қонаққа бара жатыр екен. Шақырылған үйге келді. Олардың артынан мен де кіріп, бір бұрышқа отырдым. Мені байқамады. Шәйхқа бір хал келіп, есін жоғалтып, үстіндегі бурканы бөлшектеді. Кейін бурканы шешіп, жерге тастады. Мәжілісте отырғандар жыртылған бурканы бөліп таратуы үшін шәйхтың алдында қалдырды. Бұл бөлшектердің тігілген бөлігі болған қолдың жең жағын ажыратып, «Әбу Әли, қайдасың?» деді. Мені өз-өзіме «Мені танымайды, білмейді, бәлкім шәкірттерінен аты Әбу Әли болған біреуді шақырып жатқан болар» деп жауап қайтармадым. Екінші рет шақырғанда сол жерде отырғандар маған: «Шәйхымыз сені шақырып жатыр» деді. Орнымнан тұрып, алдына бардым. Тігілген киімнің бөлшегін маған беріп, «Сен бізге осы киім бөлшегі сияқты жақынсың» деді.

Әбул Қасым Кушейридің жанында қалған кезімде менде пайда болған халдерді оған айтып берген кезімде «Балам, ілім үйренумен айналыс» дейтін еді. 2-3 жыл тағы ілім үйрендім. Бір күні қаламымды сиясауытқа батырып шығардым. Аппақ болып шықты. Үш рет тексеріп көрдім, бәрінде де сия ақ болып шықты. Бұл жағдайды ұстазыма айтып бердім. «Сия сенің қолыңнан қашып жатыр екен, сен де оны таста» деді. Мен медреседен кетіп, мешітке өттім.

Бір күні маған бір хал келді, есімді жоғалттым. Бір мүршидке, жол көрсетушіге қажеттілігім бар деп ойладым. Әбул Қасым Гурганидің есімін естіген едім. Тус қаласына аттандым. Шәкірттерімен мешітте отырған еді. Мен де оның алдында тізерлеп отырдым. Шәйхтың басы алдына иіліп тұрған еді. Басын көтеріп «Кел, Әбу Әли» деді. Жанына отырып, халдерімді айтып бердім. «Бастамаң мүбәрәк болсын. Тәрбие көрсең, жоғары дәрежелерге қауышасың» деді. Жүрегімдегі махаббат пен ынта артты. Осы қалауымның күшімен Әбул Хасан Харқани хазреттерінің сұхбатына, шексіз фәйздеріне қауыштым.

Ұстазым Әбул Қасым Кушейри моншада ғұсыл алып жатқан еді. «Бәлкім қажет болып қалар» деген оймен құдықтан бір шелек су шығарып, моншаның хауызына құйдым. Сол сәтте шынымен де осы су қажет екен. Моншадан шыққанда «Ей, Әбу Әли, Әбул Қасымның 70 жылда қол жеткізген дәрежесіне сен бір шелек сумен жеттің» деді.

Бір сапарымыз барысында бір тауға жақындағанда алдымыздан үлкен бір жылан шықты. Бәріміз қорқып қаштық. Әбу Саид хазреттері де сол жерде еді. Атынан түсіп, сол үлкен жыланға жақындады. Мен шәйхтың қасында едім. Жылан оның алдында басын жерге иіп, құрмет көрсетті. Шәйх хазреттері жыланға «Әуре болдың» деді. Кейін жылан тауға қарай кетіп қалды. Шәйх айтты: «Бұл тауда бірнеше жыл осы жыланмен бірге болдық. Біздің осы жерден өтіп бара жатқанымызды түсінгенде келіп, достастығын жаңартты. Келісімнің жақсылығы иманнан. Жақсы мінезді болған адамға барлық нәрсе жақсы мінезді болады. Хазреті Ибраһим де жақсы мінезді еді. От та оған жақсы мінезді болды, оны жақпады.»